زنبور عسل

بسم الله الرّحمن الرّحيم

 “و اوحي ربك الي النحل ان اتخذيمن الجبال بيوتا ومنالشجر و مما يعرشون.ثم كلي من كل الثمرات فاسلكي سبل ربك ذللا يخرج منبطونهاشراب مختلف الوانهفيه شفاء للناس ان في ذالك لايه لقوميتفكرون.”(نحل 67-69(«پروردگارت به زنبور الهام كرد كه در كوهها و درختان و در آنچه سقفدارندلانه كن، آنگاه از هر ميوه اي بخور و راههموار پروردگارت را بپوي ، و از شكم آنهانوشابه ايكه رنگهاي مختلف دارد بيرون مي آيد، كه آن باعث درمان مردم است، بهراستيدر اين كار نشانه اي براي انديشمنداناست.»

مقدمه

زنبور عسل يكي ازحشرات مفيد براي انسان است كه متعلق به رده دوبالان مي‌باشد. زنبور عسل خيلي پيش ازانسان در روي زمين بوجود آمده و زندگي مي‌كردهاست. زنبور عسل حدود 150 ميليون سال قبل وجود داشته و مشغول زاد و ولد بوده است. منتها با اين تفاوت كه در آن فاقد يكزندگي اجتماعي بوده و مثل خيلي از زنبورهاي غيرعسلي امروزي ، زندگي انفرادي داشته و هر زنبور لانه مخصوص بخود را داشته و در آن زندگي مي‌كرده است. كندو محلي است كه زنبورها در آن تولد يافته ، كار كرده ، خواهران وبرادران خود را پرورش داده و مواد غذايي لازمه رادر آن انبار و ذخيره مي‌كنند. زنبور عسل داراي نژادهاي مختلف است و ساختمان بدني پيچيده‌اي دارند.

ساختار بدن

سر

در جلوترينقسمت بدن قرار داشته و شامل اعضاي زير است: دو عدد چشم مركب، سه عدد چشم ساده ، دو عدد آنتن(شاخك) و دهان با خرطوم. بزرگي چشمهاوسيله‌اي است كهزنبوردار به كمك آن به راحتيمي‌تواند زنبور نر را از كارگر تشخيص دهد. زيرا چشمهايزنبور نر بزرگتر بوده و از عقب سر بهم مي‌رسند، ولي در زنبور كارگر وملكه بهمنمي‌رسند. كار آنتنها (شاخكها)، لمس كردن و بوييدناست. زنبور به كمك خرطوم ،شهدرا از روي گلها جمع آوري و از راه دهانبه داخل كيسه عسلي مي‌فرستد.

سينه

ازسه حلقه كيتيني درست شده و اعضاي زير به آن اتصالدارند: چهار عدد بال يا پر كه دو عدد آنها بالهاي جلويي و دو عدد ديگربالهاي عقبي هستند. شش عدد پا كه جفت عقب آن دارايحفره‌هايي به نام سبد مي‌باشند و زنبور عسل دردوران فعاليت خود گرده‌هاي گل در آن پر و با خود به كندو حمل مي‌كند. اين سبدها در كارگران بزرگتر از نرهاهستند.

شكم

در قسمتانتهايي بدن قرار داشته، از 6 حلقه كيتيني پشتي و 6 قطعه شكمي تشكيل شده است. در انتهاي شكم مخرج براي دفع مدفوعات ديده مي‌شود. ازراه همين مخرج ، زنبور قادر است خاري را كه در داخلبدنش جاي دارد، خارج كرده و نيش بزند.ولي زنبور نرنمي‌تواند نيش بزند، چون اصلا نيش ندارد.

غده هاي مهم

• در داخلا دو طرف سر كارگريك جفت غده‌اي به نام” غده‌هايشيري” وجود دارد كه از خود ماده‌اي بهنام شير يا” ژله شاهانه” ترشح مي‌كند و باآن ملكه و لاروهاي خيلي جوان را تغذيهمي‌نمايند.
• “غده‌هايبزاقي”همراه با يك جفت غدهسينه‌اي بوسيله يك كانال مشترك ، ترشحاتشان را به داخل دهان زنبورمي‌ريزند. ترشحاتاين غده‌ها در موقع لارو بودن صرفتنيدن به دور خود شده و پس از رشد و تبديل به يكزنبور كامل ، نقش غده بزاق دهان را در زندگيشان بازيمي‌كنند.
• “غدد زيرآرواره‌اي”كه در كارگرانخيلي كوچك و غيرفعال بوده و در ملكه بسيار بزرگ و فعال است. ماده‌ايبوسيله اين غدهترشح مي‌شود كه با بوي مخصوصش باعثتميز ملكه از ساير زنبورها مي‌شود.
• در زير شكم زنبورها 4جفت” غده‌هاي مومي” وجود دارد كه سه جفتشفعال هستند و موم ترشح مي‌كنند و بكار ساختنسلولهاو شان مي‌خورند.
• “غده‌هايبويايي:” درپشت زنبورهاغده‌اي به نام غده بويايي ديده مي‌شودكه كارش تشخيص بوهاست.
• “غده‌هايمخزني”: سهعدد غده در مخزنبه نام غده‌هاي مخزني ، مدفوعاتيرا كه در آنجا ذخيره شده‌اند، مرتب ضد عفونيمي‌كنند.

ملكه

ملكه مادر كندو بوده و جنسيت آن ماده مي‌باشد. طولبدن ملكه هيجده ميلي مترمي‌باشد. بال‌هاي آن كوچك بوده و خرطوم آن توانايي جمع آوريشهد گلها را نداشته ودرعوض داراي شكمي بزرگ‌تر از ماده‌هاي كارگر بوده و دو تا ششسال مي‌تواند زندهبماند. ولي در زنبورداري تجاري بيش از دو سال از يك ملكه استفادهنمي‌شود. ملكه عسلو گرده نمي‌خورد و بجاي آن ژله رويال مصرفمي‌كند.
نيش ملكه همانند شمشير تازي بوده و بدون خارمي‌باشد.

زنبور نر

زنبورهاي نر در كندو تنها وظيفه بارور نمودن ملكه رادارند و داراي نيش نمي‌باشند. داراي سر و بالهاي بزرگ مي‌باشند. توانايي جمع‌آوريشهد و گرده رانداشته و ۲۴ روز زنده مي‌مانند.
زنبور نر درحجره‌هاي بزرگ‌تري نسبت‌به زنبورهاي كارگر پرورش مي‌يابند. تخمهاي بارورنشده ملكه بهزنبور نر تبديل مي‌شوند.

زنبور كارگر

جنسيت زنبورهاي كارگر ماده بوده. طول بدن آنها ۹ميليمتر مي‌باشد. در يك كندوي قوي با تعداد ۱۰قاب ۷۰هزار زنبوركارگر وجود دارد. زنبورهاي كارگر با اينكه ماده هستند توانايي بارور شدن ندارند. ولي در صورت نبودنملكه در كندو مي‌توانند تخم ريزي كنند. كه در زنبوردار29ماده تخم‌گذار گفته مي‌شود. نيش زنبورهاي ماده خاردار بوده و طول آن در حدود ۱ ميليمتر مي‌باشد. به خاطر وجودهمين خارها پس از نيش زدن و ورود زهر به بدن موجوداتي كه ساختار گوشتي دارد نيش درپوست گير كرده و موجب جدا شدن كيسهزهر از زنبور مي‌شود. و پس از چند دقيقه زنبوريكه نيش زده خواهد مرد .

وظايف زنبوركارگر

جمع آوري شهد آب بره موم- پاسباني از كندو – توليدعسل – رسيدگي به ملكه – پرورش نوزادان – رسيدگي به كندو و پاكيزه‌گي آن از بيشترين وظايف زنبورهاي كارگر مي‌باشد

نژادهاي زنبور 

زنبور هندي Aspis Indica

كمي كوچكتر از زنبور عسل معموليبوده ، قد كارگرش 13 ميليمترمي‌باشد.
سلولهايي راكه با موم در روي شانها درست مي‌نمايد از سلولهايزنبور عسل
كوچكترهستند.

زنبور درشت Apis Dorsata

در هندوستانو چين زندگي نموده و بزرگترين نوع زنبور عسلي استكه تاكنون شناخته شده است.  به حالت وحشي زندگي كرده و درزير شاخه‌هاي درخت شانش را مي‌چسبانند.
چسالانه چند بار از نقطه‌اي به نقطه ديگر كوچ مي‌نمايند.

زنبور ريزApis Florea

از همه زنبورها كوچكتر بوده وفقط يك شان درست مي‌كنند
كه مثل زنبورهاي درشتبه زير شاخه درخت مي‌چسباند
به حالت وحشي در هندوستان و جنوبايران يافت مي‌شوند.

زنبور عسل معموليApis Meaifica

همان زنبور عسل معمولي است كهفقط آنها را در دهات و شهرها
براي توليد عسل دركندوها نگهداري مي‌كنند.

خواصي را كه از يك نژاد خوب بايدانتظار داشت عبارتند از:
آرام باشند و نيش نزنند،
پر محصول باشند،
بچه به اندازه لازمبدهند،
گلهاي شهددار رابه سرعت پيدا كنند،
درمقابل امراض مقاوم باشند،
مصرف عسل زمستاني آنها كم باشد،
رشد سالانه‌شان را هر چه زودتر شروع كرده
و سريع به حداكثر رشدشان برسند.

از مهمترين نژادهاي اين زنبور مي‌توان به زنبور عسل اروپاي مركزي،زنبور سياه،زنبور ايتاليايي قفقازي وزنبور نژاد ايران ينامبرد.

آفات و بيماريهاي زنبور عسل

از مهمترين بيماريها مي‌توان به لوك آمريكايي ،لوك اروپايي ،نوزما ،كنه دوني، يبوست ،شپشك زنبور عسلو كرم موم خواراشاره كرد.

زنبورداري را از كجا بايد شروع كرد؟

1.بايد ابتدا خود را براي زنبور داري آمادهساخت و اين كار را بايد در فصل زمستان كه زنبور ها در كندو هستند انجام داد براياين كار بايستي در اين فصل (زمستان) به مطالعه و تحقيق در مورد زنبورداري پرداخت وبا نحوه زندگي و كار با زنبور عسل آشنا شد.

2.خريد كندو در بهمن و اسفند و عدم خريد كندودر فصل پاييز زيرا كندويي كندوي خوب است كه در بهمن و اسفند داراي جمعيتي قوي باشد درصورتي كه در فصل پاييز اقدام به خريد كندو نماييد امكان شكست بسيار بالاست چونزنبورهاي پير و ضعيف در فصل زمستان از بين   مي روند و مي ميرند و جمعيتي كه در پاييزدر كندو ديده مي شود يك جمعيت حقيقي نيست.

3.توجه شود كه كندو ها داراي ملكه باشند چونكندوهاي بي ملكه در فصل بهار كه شروع توليد نسل و تكثير كندوست افزايش جمعيتينداشته و از بين مي رود در صورتي كه با كندويي بي ملكه مواجه شديد سريعا بايستياقدام به ادغام كندو با يك كندوي قوي نمود.

4.زنبورداري را با سه كندو شروع كنيد چون درصورتي كه يكي از كندو ها از بين رفت مايوس نشويد بهتر است كه تعداد كندو ها درابتدا سه تا شش عدد باشد.

5.هميشه جمعيت قوي و سالم خريداري كنيد منظوراز جمعيت قوي در بهمن ماه اين است كه دو طرف شش تا هشت عدد از كادر ها را زنبورپوشانيده باشد.

6.محيط مناسبي براي نگهداري در نظر گرفته شودچون در محيطي كه عاري از گل و گياه مناسب باشد جمعيت بهره دهي نخواهدداشت.

انتخاب محل زنبورستان

يكي از مهمترين نكات مديريتيدر پرورش زنبور عسل انتخاب صحيح محل استقرار زنبورستاناست.

شرايط مطلوب براي محلاستقرار يك زنبورستان و محل استقراركندوها:

1.شرايط آب وهوايي :

به طور كلي شرايطي چون گرما يا سرماي بيش از حد تحمل زنبورها ، بارندگي پيوسته وزياد ، هواي ابري در بيشتر اوقات سال يا فصل مورد نظر ،بادهاي شديد ، هواي شرجي يا هواي غالبا

مه آلود ، افزايشيا كاهش ناگهاني درجه حرارت هوا و آلودگي غير تحمل هوا ممكن است چنان منطقه اي را براي استقرار زنبورستان نا مطلوب كند .
2.پوشش گياهيمنطقه :

به طور كليگياهاني چون توتون ، پنبه ،آفتاب گردان ، يونجه ، شبدر ،اسپرس ، بيدمشك ، گوَن ، آويشن ، خردل ، زعفران ، نخود ، لوبيا ، نعنا، سيب ،گلابي ، مركبات ، اقاقيا ، كاج ، گياهان زينتي وطيف بسيار وسيعي از ديگر گياهان زراعي ، باغي ، جنگلي ومرتعي منابع شهد وگرده براي زنبورعسل محسوب مي شوند.

 3.اهميتوجود منبع آب سالم در اطرافزنبورستان :

زنبور نيز مانند ساير جانداران بهآب به عنوان حياتي ترين نياز خود احتيج دارد.

4.بهداشت منطقه زنبورستان و اهميت آن:

زنبور عسل نيزمانندساير حيوانات به برخي از بيماري ها حساس است ومتاسفانه بيشتر بيماري ها باعث انهدام بخش مهم يا تماميكلني هاي زنبور دار مي شودوياضمن خسارت به زنبور دار معالجه مي شوند . بنابراين اقتصاديترين اقدام براي جلوگيري ازابتلاي زنبورها به بيماري توجهزنبوردار به بهداشت منطقه است .

5.آلودگيهاي صوتي وبوهاي نامطلوب :

مكان استقرار زنبورستان بايد دست كم2 كيلومتر از دامداري ها ، مرغ داري ها ،كارخانه هاي دباغي و ديگرمجتمع هاي توليدي كه بويناخوشايند در آن ها توليد مي شود دور باشد . زيرا بوي بدزنبوران را فراري مي دهد . زنبورستان ها هم چنين بايد از نقاط پرسرو صدا مثل       جاده هاي پر رفت وآمد ، كارخانه هاي پرسروصدا و غيره به اندازه كافيدور باشند تا سرو صدا موجب هراس زنبورها و فراري شدن آنهانشود .

6.اهميت دور بودن كافي زنبورستان ازنقاط مسكوني:

زنبورها با توجهبه شعاع پرواز خود ممكن است تا 12 كيلومتر ازمحلزنبورستان دور شوند . نزيك بودنزنبورستان به مناطق مسكوني ممكن است باعث مشكلاتي برايزنبور دار شود.

7.اهميت رعايت فاصله زنبورستان هااز هم :

حداقل فاصله لازمبه رعايت زنبورستان ها از يكديگر در هر منطقه 6كيلومتراست . چنانچه اين فاصله كمتر شود بخصوص اگر منطقه پوشش گياهي چندانخوبي نداشته باشد چند مشكل اساسي پيش خواهدآمد .
الف-توليدعسل كمتر در دو زنبورستان مجاور هم به علت كمبود منابع شهد وگرده

ب-به علت گرده افشاني بيش از حد مورد نياز بيشتر گل هابه ميوه يا بذر تبديل شده و تمام

ميوه ها قادر به دريافتمواد غذايي كافي نمي شوند واز كيفيت محصول كاسته مي شود.

پ-امكان رفتن اشتباهي زنبورهاي يك زنبورستان بهزنبورستانهاي ديگر و شيوع بيماري و غارت وجود دارد.

8.نياز زنبورستان به حصار

9.ميزان نزديكي زنبورستان بهجاده:

براي دسترسي به وسايل نقليه براي حمل ونقل،بارگيري و تخليه كندوها           

10.بهترين مناطق استقرار يكزنبورستان:

بي ترديد بهترينمكان استقرار يك زنبورستان در يك باغ يا مزرعه بزرگي استكه محصول آن بايد توسط زنبور عسل گرده افشاني شود. در اين صورت علاوهبرتوليد عسل براي زنبوردار محصولات كشاورز يا باغ دار همبه قدر كافي گرده افشاني ميشود.

11.عدم استقرار زنبورستان در كنار دريايارودخانه:

چنانچه زنبورستاندر ساحل دريا يا رودخانه مستقر شود زنبورها براينوشيدن و جمع آوري آب بطرف آنها رفته و معمولا جريان آب رودخانه يا امواج دريا بيشتر زنبورها را غرق مي كندو به اينترتيب خسارت سنگيني به جمعيت كلني ها وارد ميشود.
12.سطح زنبورستان و استقرار كندوها رويپايه يا سكو:

سطحزمين زنبورستان بايددست كم 30 سانتي متر بالاتر از زمين هاي اطراف باشد.

13.فاصله كندوها از هم در يكزنبورستان :

در يك زنبورستان رعايت فاصله 5/2 متر بين دو كندوضروري است.

14.مكان زنبورستان در رابطهباسمپاشي باغ ها ومزارع

15.جهت استقرار كندوها درزنبورستان:

چنانكه منطقه اي كه زنبورستان در آن مستقراستبادخيز نباشد مي توان كندوها را به گونه اي در زنبورستان مستقر كرد كهسوراخپرواز آنها به سمت مشرق يا جنوب باشد در اين صورت باطلوع خورشيد نور به سمت جلوي كندوها مي تابد و زنبورهازودتر فعاليت روزانه را آغاز      مي كنند.در مناطق بادخيزسوراخ پرواز بايد درجهت مخالف وزش باد باشد تا بخصوص درزمستان باد سرد بهداخل كندوها وزيده نشود و در ساير مواقع نيز موجب ناراحتي زنبورها نشود.

16.محافظتكندوها از عوامل نامساعد جوي ومحيطي

17.مسافت مكان جديد زنبورستان تا مكانقبلي:

شعاع پرواز مفيد زنبور عسل به 2 كيلومتر و شعاع پرواز دور آن به 6 كيلومتر و گاهي به 12 الي 5/13 كيلومترميرسد. براي جلوگيري از مراجعت زنبورها به مكان زنبورستانقبلي مكان زنبورستان جديد تا قبلي بايد بيش از 6 كيلومترفاصله داشته باشد.

18.رابطه كندو و مساحتزنبورستان:

ديوارها نبايد از 2 متر مرتفع تر و فواصل بين كندوهابه ميزان حداقل 5/2 متر از هم بايد رعايت شود.

19.نحوه استقرار كندوها درزنبورستان :

محل استقرار كندوها درزنبورستان بايد به گونه اي طراحي شود كه زنبورهاي پرواز كننده ازكندوهاي مختلف مانعي در جلوي زنبورهاي ديگر نباشد به همينجهت در استقرار كندوها

طرح هايي چون زيگزاگ – مربع–گروهي – موازي و غيره ممكن است عمليگردد.

20.زنبورستان در مناطقگرمسيري:

زنبور عسل در حرارت 16 تا 32 درجه سانتيگراددر حداكثر فعاليت است و 34 تا 39 درجه سانتي گراد و 16 تا 8 درجه سانتيگرادبه تدريج از فعاليت آنها كاسته مي شود و در دماي كمتراز 8 درجه سانتي گراد و بيشتراز 39 درجه سانتي گراد ازكندو خارج نمي شوند.نكته ي جالب:زنبورداران از موبايل استفاده نكنن‍‍د!!

بنا به تحقيقي كه اخيرا دريكي از ايالات كشورامريكا به عمل آمدهمحققانمتوجه به گمراه شدنزنبورهاي عسل حين مراجعه به كندوهايخود شده اند كه دليل اينامرمربوط به استفاده افراد مختلف ازتلفنهمراه در نزديكي كندوهاميباشد .

بهترين زمان خريد جمعيتهاي زنبور:

اين زمان در ايران به استثنا در مناطق گرم جنوبي بهمن ماهو اسفند است.

همه جمعيت ها يك قدرت دروغي در پائيز نشان ميدهند0 ولي تا بهمن ماهزنبور هاي اضافه از بين رفته وقدرت واقعي جمعيت مشخص مي گردد بنابر اين خريد جمعيتدر پائيز اشتباه است .

نكات مهم درآغاز كار:

1.مطالعه كتب زنبور داري قابل اعتماد

2.هنگام خريد دقت شود كه جمعيت حتما ملكه داشته باشد. جمعيت بي ملكه آنهم در بهمن ماه فاقد ارزش بوده و محكوم به مرگ است.

3.تجربه آموزي را هرگز با يك كندو شروع ننمايند حد اقل لازمبراي زنبور داري سه كندوي پر از زنبور و قوي پيشنهاد ميشود .

4.هميشه جمعيت هاي قوي و سالم را بخريد چه هر اندازهقيمت هايشان گران باشد باز خريد آنها صحيح تر است. -اين جمعيت قوي در همان سال اولتلافي اختلاف قيمتش را با عسل اضافي كه در اختيار صاحبش مي گذارد درآورده و به نفعشما ميباشدو در ضمن اين جمعيت در بهار نيز باز يك بچه هم ميدهد كه اين هم باز يكنفع اضافي براي زنبور دار است .

منظور از جمعيت قوي در بهمن ماه جمعيتي است كه دو طرف شش تا هشتقاب را با زنبور وشانيده باشد.

5.سعي كنيد جمعيت رادر جايي مستقر كنيد كه در آنجا ۵تا۶ماه از سال گياهان مختلف يكي بعد از ديگري گل بدهند و اگر اين شرايط مهيا نبودحتما بايد زنبورها به مناطق مختلفي حتي چند بار در طول سال كوچداد.

رفتار بازنبورها

طرز كاركردن و رفتارتان براي زنبورها مهم است هيچ وقت در كندو رابدون دود دادن باز نكنيد و هيچ وقت هم بيش از اندازه به داخل آن دودندهيد.

دود دادن زياد باعث گيجي و عصباني شدن زنبورها مي گردد با دوددادن به زنبورها خواهيد فهماند كه ازآنها قويتريد.وقتي كه آنها شما را از خودشانقويترحس كردند ديگربه شما       حمله ورنخواهند شد .

هنگامي كه كندو راباز كرده وبازنبورها كارمي كنيداگرزنبوري ناگاه به دست شما حمله كرد نترسيدودستتان رابسرعت عقب نكشيد زيرا دراينصورت حتما نيش خواهد زدواگر دست رابه همان حال نگهداريدنيش نميزند.

از هر حركت ناگهاني در مقابل جمعيت بپرهيزيد چون از آن خوششان نميآيد و فورا حمله كرده و نيش مي زنند . قاب را هيچگاه به زور بيرون نكشيد زيرا ناگهانكنده شده و زنبور ها را عصباني مي كند مواظب باشيد كه قاب پر از زنبور از دستتان بهزمين نيفتد كه در اين صورت زنبورها به شما حمله كرده ونيش مي زنند .

زنبور ها از بوي عرق بدشان مي آيد و به كسي كه بدنش بوي عرق بدهديا به خود يا موهايش ادكلن و عطر زده باشد حمله مي كنند بين رنگها سفيد برايشانآرامش دهنده و قهوه اي ناراحت كننده است از پارچه هاي پشمي به هر نحو و رنگي كهباشند بدشان مي آيد. زهر زنبور عسل مصونيت موضعي مي دهد

يعنياگر زنبور نقطه اي از بدن را نيش زدو ايننقطه متورم شد دفعه بعد اگر باز همين نقطه و اطرافش را نيش بزند ديگر متورم نمي شود .

در هواي باراني و يا وقتي كه هواي آفتابي تبديل به هواي باراني ميشود زنبور ها ناراحتند در چنين مواقعي به كندوهايشان دست نزنيد كه حمله خواهندكرد.

هنگام كار كردن با زنبور ها جلوي سوراخ پرواز نايستيدزيرا نظم ورود و خروج آنها را به هم زده و زنبور ها كه تحمل بي نظمي را ندارند بهشما حمله ور خواهند شد

3 نكته مهم در هنگام بازديد كندوها:

1.بايد هميشه شماره گذاري باشند ودر اولين بازديد بهاري از داخلكندوها حتما از زنده بودن ملكه مطمئن شويد لازم نيست كه خود ملكه را ببينيد وجودتخم در داخل سلول ها دليل بر وجود ملكه است ملكه معمولا در هر سلول يك تخم مي گذاردهرگاه ضمن بازديد در داخل هر سلول بيش از يك تخم ديديد نشانه آن است كه ملكه اينجمعيت مدت هاست كه از بين رفته وگارگر ها اين تخم ها را گذاشته اند زيرا تنهاكارگرها هستند كه ناشيانه در هر سلول چند تخم            مي گذارند .

2. در اولينبازديد بهاري بايد  به آن توجه كرد كه رفتار زنبور ها پس از دادن كمي دود به كندوچگونه است و اينكهپس از دود دادن آيا حمله مي كنند يا به آرامي بر روي قابها مي نشينند در صورت حملهزنبور ها مي تواند دليل بر بي ملكه بودن آن هاباشد .

3.به غذاي موجوددركندو نيز درهمين بازديد بايد دقت داشته باشيد ودرصورت كمبود غذا يك يا دو قاب عسل داخل جمعيتي كه كمبود غذادارد آويزان كنيد يادتانباشد قاب ها را اول خراشيده و سپس در وسط قاب ها آويزان كنيد تا زنبور ها تحريك بهخوردن عسل شوند ودر صورت نبود قاب عسل جمعيت را با شربتي كه از يك پيمانه آب و يكپيمانه شكر و دو قاشق غذا خوري عسل درست مي شود تغذيه كنيد (پيمانه يك ليتري) بهتراست كه شربت را پس از مخلوط كردن روي آتش گذاشته و حرارت آن را به40درجه رساند يعنيوقتي كه انگشت را داخل شربت مي زنيد حرارت آن را به زحمت احساس كنيد اين كار را بهمدت 10 الي 15 روز ادامه دهيد .

نتيجه مي گيريم در اولين بازديد بهاره به اين سه نكته بايد توجهداشت

لف- وجود ملكه

ب – طرز رفتار زنبور ها

ج – مقدار غذا